Türk Futbolunun Tarihçesi
Modern futbol, Türkiye'de 19. yüzyılın başlarında oynanmaya
başlandı. Dönemin anlayışına göre, futbol İslam gelenekleriyle bağdaşmadığından
bu spor dalının öncüleri Müslümanolmayan azınlık mensuplarıydı. Özellikle İzmir
ve Selanik'deki Rum, Ermeni, İngiliz ve İtalyan asıllılar, kendi aralarında
kurdukları takım ve kulüplerde futbol oynamaya başladılar. 1875 yılında
Selanik'te, 1877'de İzmir'de futbol, azınlıkların oynadığı, Müslümanların da
seyrettiği bir oyun olarak dikkati çekti. İzmir'de Giraud, Chernaud ve Whittal
aileleri futbolun öncüleri oldu.
1894'te İzmir'de kurulan Football Club Smyrna (İzmir Futbol
Kulübü), 1906 Ara Olimpiyatlarına katıldı ve Danimarka takımının ardından
ikinci oldu.
İzmir'de futbolun öncülüğünü yapanlardan James La Fontaine,
1889'da İstanbul'a yerleşti.
1899 yılında Kadıköy'de Reşat Danyal, Fuat Hüsnü Kayacan ve
arkadaşları ilk Türk takımı Black Stocking Football Club'ı kurdular. 1902'de
bütünüyle Türk futbolculardan oluşan Kadıköy futbol kulübü kuruldu. Ancak
dönemin baskıları sonucu, iki kulüp de faaliyetine son vermek zorunda kaldı.
1902 yılında James La Fontaine ile Horace Armitage,
Cadi-keuy Football Club'ı kurdu. Bu kulüpten ayrılan İngilizler 1903'te
kurdukları Moda Football Club'da toplandılar. 1904'te Rumlar Elpis kulübünü,
aynı yıl İngiliz Imogene gemisi de aynı adı taşıyan bir futbol takımını
kurunca, James La Fontaine Pazar Ligi adıyla anılan ilk ligi düzenledi. 1904'te
ilk Pazar Ligi şampiyonluğunu Imogene FC, 1905'te ise Cadi-keuy FC kazandılar.
1905 yılında ilk Türk futbol kulübü Galatasaray, 1907'de
Fenerbahçe ve 1903' de kurulan ancak Futbol Branşın'da 1910' da faaliyetlere
başlayan Beşiktaş Jimnastik Kulübü ile birlikte Pazar Ligi'nde Türk futbolcular
çoğunluğu sağladılar.
1908'de II. Meşrutiyet'in ilanı ise futbola hız kazandırdı.
Kulüp ve takım sayısı artarken, gençler arasında futbol en çok sevilen spor
dalı oldu. Kulüp sayısının artması üzerine İstanbul Futbol Kulüpleri Birliği
kuruldu ve İstanbul Pazar Ligi ile birlikte İstanbul Cuma Ligi olarak anılan
ikinci bir lig oluşturuldu. 31 Ağustos 1910'da kurulan Altınörs İdmanyurdu ve
Turan Sanatkarangücü'nün birleşmesiyle kurulmuştur. Sonradan adı Ankaragücü
oldu (1910) ve takım Ankara'ya taşınmıştır. İzmir'de kurulan ilk futbol kulübü
Karşıyaka oldu (1912). Altay 1914'te, Altınordu 1923'te, Göztepe ise 1925'te
kuruldu.
Cumhuriyet dönemi, Türk futbolunun yurt ölçüsünde
örgütlendiği kulüp sayısının beklenenin üzerinde arttığı bir dönem oldu.
1923'de Cumhuriyet'in ilanından önce kurulan Türkiye Futbol Federasyonu, aynı
yıl 21 Mayıs'ta FIFA üyeliğine kabul edildi. 26 Ekim 1923'de Türkiye Millî
Futbol Takımı ilk milli maçını Romanya ile İstanbul'da oynadı. Bu dönemde
Galatasaray Milli takımın iskeletini oluşturuyordu.[1954'te kurulan UEFA
(Avrupa Futbol Birliği), 1962 yılında Türkiye'yi bir Avrupa ülkesi olarak
üyeliğe kabul etti.
1951 yılında profesyonelliğin kabul edilmesi, futbolun bir
meslek dalına dönüşmesini ve gelişmesini sağladı. Türkiye futbol ligleri
günümüzdeki yapısına kavuşuncaya değin çeşitli adlar altında oynandı.Milli Küme
adı altında toplanan ve 1937'den 1943'e değin Maarif Mükafatı, 1944'ten 1951'e
değin de Milli Eğitim Mükafatı olarak anılan liglerden sonra 1959'da Milli Lig
(Türkiye Süper Ligi) kuruldu. 1959'dan itibaren düzenlenen Milli Lig
organizasyonları ve Kupa müsabakaları ile II. ve III. ligler, Türkiye'de
futbolun önde gelen spor dallarından bir haline getirdi.
1991'de Akdeniz Oyunları'nda finale çıkan genç nesil Türk
Futbol Tarihi'nde milat oldu. 1992 Avrupa Futbol Şampiyonası elemelerinde son,
1994 FIFA Dünya Kupası elemelerinde 5. torba olan milli takım, bu nesille
birinci torbaya kadar yükseldi. Akdeniz Oyunları finalinde Türk Ümit Milli
Futbol Takımı sonradan 2006 FIFA Dünya Kupası'nı kaldıran İtalya'ya elendi.
Oyuncuları A milli takıma yükselen bu nesille Fatih Terim teknik direktörlüğünde
takım Avrupa Futbol Şampiyonası elemelerinde İsviçre ve İsveç'i 2-1 yendi;
İsveç'i saf dışı bırakarak 1996'da İngiltere'de düzenlenen Avrupa Futbol
Şampiyonası'na katılmaya hak kazandı. Türk Milli Takımı turnuvada Hırvatistan,
Danimarka ve Portekiz ile aynı grupta yer aldı. Hırvatistan'a son dakikalarda
yediği golle yenilen milli takım Portekiz'e 1-0 ve Danimarka'ya 3-0 mağlup
oldu. Turnuvada hiç gol atamayan ve hiç puan alamayan Türk Milli Takımı ilk kez
katıldığı Avrupa Şampiyonası'ndan umduğunu bulamayarak döndü.
1998 FIFA Dünya Kupası elemelerinde grupta Hollanda ve
Belçika'nın ardından üçüncü olan takım turnuvaya gitme şansını son maçlarda
kaybetti. Mustafa Denizli yönetimindeEuro 2000 elemelerinde Almanya'nın
ardından grup ikincisi olarak play-off maçlarına kaldı. Play-offlarda
İrlanda'yı 1-1 ve 0-0'lık sonuçlarla eleyerek Belçika ve Hollanda'nın ortaklaşa
düzenlediği 2000 Avrupa Futbol Şampiyonası'na katılmaya hak kazandı. Türk Milli
Takımı B Grubu'nda İsveç, İtalya, Belçika ile eşleşti. İlk maçta İtalya'ya 2-1
kaybeden milliler, gruptaki ikinci maçında İsveç ile golsüz berabere kaldı.
Gruptan çıkan takımı belirleyecek son maçta ev sahibi Belçika'yı Hakan Şükür'ün
attığı 2 golle deviren Türk Milli Takımı İtalya'nın ardından ikinci olmayı
başardı ve futbol tarihinde ilk defa bir uluslararası organizasyonda çeyrek
finale yükseldi. Çeyrek finalde Portekiz ile eşleşen milliler rakibine 2-0'lık
sonuçla yenilerek turnuvaya veda etti.
2000 yılında, önce UEFA Kupasını, sonra da Süper Kupayı
kazanan Galatasaray, A Milli takımın iskeletini oluşturan oyuncuların önemli
bir kısmını da kadrosunda bulunduruyordu.
2002 FIFA Dünya Kupası elemelerinde Şenol Güneş yönetiminde
İsveç'in ardından ikinci olan milliler kupaya gitme hakkını da play-off'larda
Avusturya'ya 1-0 ve 5-0'lık sonuçlarla üstünlük sağlayarak kazanan
ay-yıldızlılar, tarihinin en büyük başarısını bu turnuvada elde etti. Temelini
1991 yılındaki Akdeniz Oyunları'nda ikinci olan futbolcuların oluşturduğu takım
Brezilya, Kosta Rika ve Çin ile birlikte C Grubu'nda yer aldı. Grup maçlarını
Kore'de oynayan Ayyıldızlılar ilk maçında Brezilya karşısında Hasan Şaş'ın
attığı golle öne geçmesine rağmen karşılaşmayı 2-1 kaybetti. İkinci maçında da
Kosta Rika ile 1-1 berabere kalan milliler, grubun son maçında Çin'i 3-0
yenerek gruptan ikinci olarak çıkmayı başardı.
